Andrzej Nadolski urodził się 26 listopada 1921 roku jako jedyny syn Jerzego i Marii. Dzieciństwo spędził w Krakowie. Jego ojciec posiadał wykształcenie medyczne i jako lekarz batalionowy służył w Legionach Polskich, a po 1921 roku był szefem sanitarnym Korpusów VIII i I. W 1936 roku został dyrektorem Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, dokąd przeniósł się wraz z rodziną. W roku 1939 był w rezerwie Departamentu Zdrowia Ministerstwa Spraw Wojskowych. Został zmobilizowany przed wybuchem wojny, a we wrześniu 1939 roku aresztowano go i uwięziono w Starobielsku. Wiosną 1940 roku Jerzego Nadolskiego rozstrzelano i pochowano w zbiorowym grobie pod Charkowem. Tego samego roku zmarła również Maria Nadolska.
Andrzej zdał maturę w 1939 roku w Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej, służył w obwodzie grójeckim „Głuszec”, w 18 pułku piechoty AK. Po zakończeniu wojny rozpoczął studia historyczne i archeologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po pierwszym trymestrze przeniósł się do Łodzi, gdzie kontynuował edukację pod kierunkiem prof. Konrada Jażdżewskiego w organizującym się wówczas Uniwersytecie Łódzkim. W mieście tym Andrzej Nadolski dał się wpierw poznać jako Jerzy Nowak, pod takim bowiem pseudonimem wyszedł z konspiracyjnego podziemia. Do własnego nazwiska powrócił w kwietniu 1947 roku. Jako student udzielał się w kole Miłośników Prehistorii, dla którego udało mu się zdobyć z demobilu wojskowego półciężarówkę marki Fordson, nazwaną później pieszczotliwie „Mamutem”.
W rodzącym się ośrodku akademickim i odbudowującym się mieście, którego tradycje archeologiczne sięgały zaledwie dwudziestolecia międzywojennego, brakowało odpowiedniej kadry naukowej. To powodowało, że prof. K. Jażdżewski, twórca łódzkiej archeologii uniwersyteckiej, Muzeum Prehistorycznego (obecnie Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi), a w późniejszym czasie także współpracownik Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego, zatrudniał wszystkich swoich uczniów w instytucjach, którymi kierował. Andrzej pracę na uczelni rozpoczął już w 1946 roku jako asystent wolontariusz.
Stopień magistra filozofii w zakresie prehistorii uzyskał w 1949 roku, a już w 1951 roku obronił rozprawę doktorską noszącą tytuł: Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku, która ukazała się drukiem trzy lata później. Wówczas również otrzymał Nadolski tytuł docenta. W 1962 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a osiem lat później profesora zwyczajnego.
Andrzej Nadolski pełnił również ważne funkcje w strukturze łódzkiej uczelni. Przejściowo kierował Katedrą Archeologii UŁ. W latach 1965–1968 był prorektorem Uniwersytetu Łódzkiego, a następnie w 1968/1969 jego rektorem.
Jego praca dydaktyczna nie ograniczała się jedynie do Uniwersytetu Łódzkiego, okresowo prowadził też bowiem zajęcia w: Państwowej Wyższej Szkole Plastycznej w Łodzi, Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu i Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz jako professeur associé w École des Hautes Études en Sciennes Sociales w Paryżu.
Podkreślić należy również działalność A. Nadolskiego jako popularyzatora, który zawsze chętnie opowiadał przybyłym na miejsce badań terenowych o wynikach swoich poszukiwań i wydobytych zabytkach. W 1965 roku na łamach pisma „Odgłosy” publikowano cykl felietonów jego autorstwa pod tytułem „Zwierzenia archeologa”. Profesor udzielał również wywiadów w radiu i telewizji.
W świetle powyższych informacji nie może dziwić, że A. Nadolski zaangażował się w działalność Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, pełniąc w latach 1968–1981 funkcję prezesa Łódzkiego Oddziału TWP, a przez pewien czas również wiceprzewodniczącego Zarządu Głównego.
W czasie gdy A. Nadolski finalizował studia magisterskie, rozpoczęto intensywne badania związane z obchodami tysiąclecia państwa polskiego, prowadzone z ramienia Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego, które w 1954 roku przekształcono w Instytut Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk. A. Nadolski pracował tam od tego czasu, z niewielką przerwą, aż do przejścia na emeryturę w grudniu 1991 roku. W ramach tych instytucji uczony wpierw jako zastępca, a potem już samodzielnie kierował badaniami w Tumie pod Łęczycą. Kolejne prace terenowe w ramach obchodów millenium prowadzono z ramienia łódzkiego ośrodka archeologicznego w Lutomiersku i jego okolicy, w Spicymierzu oraz Czermnie nad Huczwą.
Materiały uzyskane w wyniku badań prowadzonych w podłęczyckim Tumie były różnorodne i stanowiły punkt wyjścia do wieloaspektowych studiów. Szczególnie bliskie stały się wówczas A. Nadolskiemu zagadania związane z bronią i wojną. Choć zapewne nie bez znaczenia były tu także tradycje rodzinne i doświadczenia z czasów wojny.
Od połowy lat 60. XX stulecia w zainteresowaniach Profesora zaczyna dominować tematyka bronioznawcza, czego jednym ze skutków było powstanie Pracowni Historii Dawnego Uzbrojenia w ramach Zakładu Archeologii Polski Środkowej (będącego jednostką IHKM PAN). Profesor zorganizował kilkuosobową grupę. Zajmowała się ona średniowiecznymi militariami.
Jednym z zagadnień, którym A. Nadolski również poświęcił wiele uwagi, były pola bitew, a szczególnie znane stały się jego prace poświęcone Grunwaldowi (bibliografia publikacji związanych z tym tematem liczy około dwudziestu pozycji). Należy również wspomnieć między innymi o badaniach przeprowadzonych pod kierownictwem Profesora pod Świecinem, gdzie w 1462 roku spotkały się armie polska i krzyżacka, oraz pod Raszynem, gdzie w 1809 roku naprzeciw siebie stanęły armia Księstwa Warszawskiego i korpus główny wojsk austriackich. Uczony miał także okazję przyjrzeć się bliżej również okolicom bitwy pod Lubieszowem (dawniej Lubiszewem) z 1577 roku, kiedy to Rzeczpospolita podjęła działania zbrojne przeciwko zbuntowanemu Gdańskowi.
W ostatnich latach życia A. Nadolski skupił na tematach związanych z Armią Krajową oraz archeologicznych aspektach ekshumacji polskich oficerów w Miednoje i Charkowie, szczególnie że sam stracił ojca na terenach ZSRR. Pierwsze prace przeprowadzono w 1991 roku, trzy lata później planowano kontynuować badania w Charkowie, jednakże śmierć Profesora zniweczyła te zamierzenia.
Na koniec wypada wspomnieć o licznych wyróżnieniach i nagrodach, jakie otrzymał Profesor w ciągu swojego życia. Spośród nich należy wymienić zwłaszcza: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Partyzancki, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Zasłużony Działacz Kultury, Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej. A. Nadolski Był również członkiem wielu komitetów i rad naukowych, między innymi: Komitetu Nauk Historycznych i Komitetu Nauk Pre- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk, członkiem Rad Naukowych Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN (a po reorganizacji Instytutu Archeologii i Etnografii PAN), Wojskowego Instytutu Historycznego. Oprócz tego zaangażował się w działalność wielu towarzystw naukowych funkcjonujących w różnych miastach: Polskiego Towarzystwa Prehistorycznego (później Polskiego Towarzystwa Archeologicznego), Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego (obecnie Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich), Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Naukowego Płockiego – Oddziału w Łęczycy, Towarzystwa Miłośników Ziemi Łęczyckiej, Stowarzyszenia Dawnej Barwy i Broni.
Profesor zmarł nagle 24 grudnia 1993 roku.
Aleksandra Jeleń,
licencja CC BY-SA 3.0. Друкується зі скороченнями, джерело:
Portal historyczny Histmag.org
Main Works:
- Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku, 1954
- Polskie siły zbrojne w czasach Bolesława Chrobrego. Zarys strategii i taktyki, 1956
- Polska broń. Broń biała, 1974
- Broń i strój rycerstwa polskiego w Średniowieczu, 1979
- Plemięta – średniowieczny gródek w Ziemi Chełmińskiej
- Polska technika wojskowa do 1500 roku
- Uzbrojenie w Polsce Średniowiecznej 1350-1450, 1990, redakcja i współautorstwo
- Grunwald 1410, Bellona, 2006, ISBN 83-11-09658-9
- Ścieżki archeologów Wydawnictwo Łódzkie, Łodź 1967
- Na granicach archeologii Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 1968
- Album grunwaldzki (współautorzy: Andrzej Klein, Andrzej Nowakowski), Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1988